Vijverpark Brunssum: plek vol historie en onverwachte kanten

Het Vijverpark is een populair wandelgebied voor de inwoners en bezoekers van Brunssum. Er staan veel banken die uitnodigen om even te genieten van het mooie uitzicht en de vele eenden en ganzen die het Vijverpark hebben uitgekozen als hun favoriete plek. Het is een park met historie en onverwachte kanten. En daar vertellen we je graag meer over….

Het ontstaan: groeve Brunahilde II

In 1908 werd ontdekt dat in en rondom Brunssum dicht tegen de oppervlakte een 5 tot 25 m dikke bruinkoollaag ligt, iets wat bij de plaatselijke bevolking al langer bekend was. Er wordt een concessie aangevraagd om deze bruinkoollaag af te graven en in december 1918 begint de firma N.V. Bergerode, Maatschappij tot Exploitatie van Mineralen in Brunssum met de winning in dagbouw van bruinkool in de Brunahilde II groeve, in het centrum van Brunssum. 

Groeve Brunahilde II: Rumpenerbeemden met op de achtergrond Schacht I van Staatsmijn Hendrik (Foto: Gemeentearchief Brunssum)

De winning loopt van december 1918 t/m augustus 1919 en levert 406.000 ton bruinkool op die door 400 arbeiders uit de groeve wordt gehaald. Na ruim een half jaar wordt een waterader van de Feldbissbreuk aangesneden en loopt de groeve in hoog tempo onder water. De Brunahilde II was toen al nagenoeg uitgeput. In het park is het concessiepaaltje met daarop de inscriptie Brunahilde II nog steeds te zien. In 1925 koopt de gemeente Brunssum de gronden en wordt de erfpacht beëindigd.

Het park krijgt vorm

Stadsarchitect J.J. Drummen gaat aan de slag met het ontwerpen van een park in landschapstijl. Tot dan toe was er alleen een pad rondom de plas. In 1937 is de aanleg van het park klaar, medegefinancierd door de Staatsmijnen. De structuur die Drummen had ontworpen, met lange, licht gebogen paden en een tweede, kleine vijver, is nog grotendeels intact. In 1938 beschrijft botanicus De Wever de bijzondere bomen en planten van het Vijverpark. Ook daarvan is een groot deel vandaag nog te bewonderen. In dit ontwerp werd de vijver omzoomd door hoge bomen wat het park een besloten karakter gaf. 

Pssst... Wist dat het Vijverpark al tientallen jaren hét decor is van World Festival de Parade? Een begrip in Brunssum dat je niet mag missen!

Uitbreiding met het Openluchttheater

In 1950/51 werd het park uitgebreid door landschapsarchitect John Bergmans. In dit tweede ontwerp wordt het openluchttheater toegevoegd als nieuw element. Het openluchttheater kreeg een tribune met 1500 zitplaatsen. Bergmans ontwierp smalle “spannende” paden, met hoge beplanting en een ruïne-achtig gebouwtje bij het podium, een ontwerp dat in die tijd populair was bij openluchttheaters. Bergmans, een deskundige op het gebied van vaste planten, besteedt veel aandacht aan de beplanting.

Psssst... geïnteresseerd in de historie van het Openlucht theater? Lees het uitgebreide artikel hier!

Een belangrijke culturele rol

Het Vijverpark werd het toneel voor belangrijke evenementen. In 1948 waren er bijvoorbeeld de festiviteiten ter ere van het vijftigjarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. En ook het vijftigjarig bestaan van de Staatsmijnen in 1952 werd in het Vijverpark gevierd. Het park speelt een rol in de Brunssumse Kunstweken en de viering van de Folkloristische Parade. Het Openluchttheater maakt een bloeitijd door. Met de opkomst van de televisie in de zestiger en zeventiger jaren neemt de interesse in culturele activiteiten in de buitenlucht echter af en raakt het openluchttheater langzaam in verval.

Reconstructie

In de periode 1995/96 wordt het park ingrijpend gereconstrueerd waarbij de plannen zich richtten op het herstellen van de oorspronkelijke ontwerpstructuur. Verwilderd groen wordt aangepakt waardoor de sociale veiligheid wordt hersteld. Ook wordt er een fietspad aangelegd.  

Doorbraak naar het Lindeplein

De tweede reconstructie vindt plaats in 2014, als op wens van het gemeentebestuur een verbinding wordt gecreëerd tussen het Vijverpark en het Lindeplein. Zo kunnen activiteiten die ‘boven’ op het plein plaatsvinden worden verbonden met ‘beneden’ in het park. Een klein deel van de vijver wordt gedempt voor de aanleg van een parkeerplaats en de creatie van de brede trappen met de schitterende waterval. De vijver verliest hiermee zijn typische rechte rand die herinnert aan het afgraven en krijgt nu overal ronde contouren.

Overkapping Openluchttheater

In 2019 krijgt architect Ivo Rosbeek van de gemeente de opdracht om een overkapping te ontwerpen voor het oude openluchttheater. Het theater wordt gerenoveerd en met een overkapping kan de plek voor veel meer activiteiten worden gebruikt. In september 2021 is de feestelijke heropening een feit. De bijzondere dakconstructie is mede mogelijk gemaakt door IBA Parkstad. Het Openluchttheater is nu een populaire plek in het Vijverpark en een gewilde trouwlocatie.  Kijk hier voor de programmering van wat er allemaal te doen is in het Openluchttheater Brunssum of op Facebook.

Psssst... wist je dat naast het Openluchttheater, Brunssum nog een aantal andere unieke trouwlocaties heeft ? Ontdek ze hier!

Beelden en monumenten

In het Vijverpark bevindt zich ook een groot aantal bijzondere beelden. Ze maken onderdeel uit van een straatbeeldenroute van Brunssum die langs de mooiste beelden voert in de openbare ruimte van Brunssum. 

Pssst... wist je dat deze straatbeeldenroute ook fysiek is af te halen bij de Gemeentewinkel, Lindeplein 1, Brunssum?

Het Joods Monument, onderdeel van de beeldenroute, verdient een aparte vermelding. Het waterkunstwerk is in 1989 aangeboden door een grote groep Joodse onderduikers aan de gemeenschap van Brunssum, als dank dat zij als onderduikkind in Brunssum de oorlog hebben overleefd. Oud-burgemeester van Amsterdam Ed van Thijn, een van deze onderduikkinderen, was prominent aanwezig bij de onthulling.

De Jack Aldewereld Stichting in Brunssum, vernoemd naar Brunssumer Jack Aldewereld die als Joodse baby in Brunssum de oorlog heeft overleefd en initiator was van het Joods Monument, doet onderzoek naar het unieke onderduikverleden van Brunssum. Geen enkele onderduiker in Brunssum is in de oorlog namelijk verraden, opgepakt en vermoord, een unicum in Nederland.

Nieuw in het Vijverpark: de bank van Zef Hendriks

Recent is er een nieuw element toegevoegd, nl. een plaquette en een zitbank ter ere van voormalig gemeenteambtenaar en verzetsstrijder Zef Hendriks, een geboren en getogen en bekende Brunssumer. Op de plaquette is te lezen hoe belangrijk Zef Hendriks is geweest voor het verzet. 

Tot slot, wist je dat...

…het Vijverpark bij de ingang van het Openluchttheater ook een speeltuin heeft voor de kleintjes? En een calisthenicspark, zeg maar een soort openlucht sportschool? 
Zo biedt het Vijverpark echt voor elk wat wils!