Frans Cals en de wegkruisen in Brunssum

Brunssum is een gemeente waar de historie nog op veel plekken zichtbaar aanwezig is. Brunssum is vooral gevormd door het katholieke verleden en door de mijnindustrie uit de 20e eeuw. Beide 'culturen' komen samen in de persoon van Frans Cals. Ooit werkte hij bij de mijnen. Na zijn pensionering zette hij zich in voor het behoud van een uniek stukje katholieke cultuur: de wegkruisen.

Frans Cals (1939) ging in 1954 aan de slag in de mijnen. In 2000, na 46 'DSM-jaren' waarvan een aantal ondergronds, ging hij met pensioen.

Het jaar daarvoor, in 1999, vond hij zijn grote hobby. Wegkruisen. Wegkruisen, zegt Frans, horen bij het katholieke verleden van Limburg. In Nederland komen ze eigenlijk alleen voor in Limburg, maar in Duitsland en vooral in België is het echt een wijdverbreid fenomeen. Wegkruisen, zegt Frans, horen daarom bij de Limburgse historie, bij onze cultuur. En dat is het beschermen en bewaren waard.

Gemaakt door: Upendi

 

Blikseminslag

De kruisen hebben verschillende functies, legt Frans uit. Meestal markeren ze een kruising, of staan ze op een plek ter herinnering aan een ongeval, een moord of een blikseminslag. Soms staan er als uiting van dank omdat er ooit een woning níet is getroffen door inslag, of juist om een inslag in de toekomst af te weren. 

Het gaat niet goed met de wegkruisen in Nederland. Veel kruisen raken door de jaren heen beschadigd en verweerd en worden weggehaald en afgedankt. Er is geen traditie meer om ze te herstellen en terug te plaatsen. Tot Frans zich in 1999 erover ging ontfermen.

In dat jaar telde Brunssum nog maar 19 wegkruisen. Nu, 20 jaar later, zijn dat er weer 40. Die renaissance is te danken aan Frans. 

Pssst... wist je dat je de wegkruisen ook kunt tegenkomen bij enkele wandelroutes die door ons mooie Brunssum heen meanderen?

Pittige klus

21 wegkruisen in 21 jaar. Het was een pittige klus, zegt Frans. Hij plaatste kruisen terug waar ze ooit gestaan hadden. Maar er kwamen ook wegkruisen op nieuwe locaties. Toenmalig burgemeester Clemens Brocken (2003-2013) vond het bijvoorbeeld een goed idee als op alle toegangswegen wegkruisen zouden komen. Frans pakte die uitdaging graag aan.

Alle wegkruisen die Frans plaatst, zijn historisch. Ze hebben allemaal ooit ergens gestaan, meestal op een plekje in België. Soms koopt Frans ze op, soms krijgt hij ze geschonken. Dan restaureert hij ze zorgvuldig en regelt dat ze geplaatst worden.

Per kruis was dat een stevige klus die veel tijd en geld vraagt. Het opknappen deed Frans in een speciale werkplaats. Per kruis kostte dat tussen de 1.200 en 1.500 euro. En dan waren er nog de kosten van plaatsing. Ook zijn goede vriend Wim Versteegen hielp mee, hij metselde belangenloos 18 sokkels om de kruizen op te plaatsen.

Om die kosten gedekt te krijgen, zocht Frans sponsoring. Meestal gebeurde dit door bedrijven die kosteloos materiaal of werkuren beschikbaar stellen, bijvoorbeeld voor reparatie, zandstralen, metselen, etc. Frans heeft berekend dat hij op die manier in de afgelopen 21 jaar 43 duizend euro (!) aan sponsorgeld heeft opgehaald. 

50% geloof, 50% cultuur

Soms komt Frans onbegrip tegen. Voor heel veel mensen, zegt hij, zijn de kruisen vooral een religieuze uiting. 'Moet dat nou?', vragen ze dan. 'Dat is toch allemaal voorbij?' Maar Frans wil vooral een belangrijk stuk cultureel erfgoed veilig stellen voor toekomstige generaties. Voor hem zijn de kruisen 50% geloof, 50% cultuur. Het is onderdeel van onze geschiedenis, zegt hij. Het is waard om bewaard te worden en door te geven.

En hij is trots - toch wel - dat hij daaraan heeft mogen bijdragen.

 

Foto's en filmpjes door: Upendi